Dùng AI để chống lại AI: Giải pháp tối ưu chống tội phạm mạng

Tội phạm mạng sử dụng AI ngày càng tinh vi, đe dọa an toàn dữ liệu tài chính. Bài viết này của CentriX cung cấp giải pháp dùng AI để chống lại AI, giúp doanh nghiệp fintech Việt Nam xây dựng hệ thống bảo mật hiện đại và bền vững.

Dùng AI để chống lại AI – Lời giải cho tội phạm mạng hiện đại

Trong thời đại chuyển đổi số bùng nổ, trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ đóng vai trò là công cụ hỗ trợ tăng trưởng cho các doanh nghiệp mà còn đang trở thành “vũ khí” được tội phạm mạng khai thác ngày càng tinh vi. Đặc biệt, tại Việt Nam, các công ty fintech – nơi tập trung nhiều dữ liệu tài chính nhạy cảm – đang đứng trước nguy cơ bị tấn công ngày một cao.

Phó Giáo sư Phạm Công Hiệp từ Đại học RMIT Việt Nam cảnh báo: “Lấy độc trị độc, chính AI sẽ là giải pháp giúp ngành fintech chống lại các mối đe dọa cũng đến từ AI”.

Tội phạm mạng sử dụng AI – Mối nguy cấp bách với ngành fintech Việt Nam

Fintech phát triển kéo theo rủi ro bảo mật tăng cao

Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước, Việt Nam hiện có hơn 150 công ty fintech, với tốc độ tăng trưởng lên tới 35%/năm. Các dịch vụ phổ biến như ví điện tử, ngân hàng số, cho vay ngang hàng (P2P lending),… đang ngày càng phổ biến.

Tuy nhiên, đi cùng sự tăng trưởng là nguy cơ bị tấn công mạng do các hệ thống chưa có đủ lớp bảo vệ an ninh mạng phù hợp với mức độ tinh vi ngày càng cao của tội phạm.

Các hình thức tấn công mạng mới thời AI

Tội phạm mạng giờ đây không còn chỉ là những email giả mạo đơn thuần. Chúng sử dụng AI để tạo ra deepfake, giả giọng nói, giao dịch gian lận, và đánh cắp danh tính với độ chính xác cao đến mức đánh lừa cả con người và máy móc.

Deepfake, giả mạo giọng nói, đánh cắp danh tính

Một trường hợp điển hình là vụ lừa đảo 25 triệu USD tại Hồng Kông năm 2023. Tin tặc đã sử dụng công nghệ deepfake để mô phỏng giọng nói và gương mặt giám đốc điều hành của một công ty, lừa nhân viên chuyển tiền vào tài khoản lạ.

Vì sao hệ thống bảo mật truyền thống không còn đủ mạnh?

AI giúp tội phạm tự động hóa các cuộc tấn công

Khác với phương pháp cũ phải có sự can thiệp thủ công, giờ đây AI giúp kẻ tấn công thực hiện hàng ngàn cuộc lừa đảo cùng lúc, từ việc tạo email lừa đảo cá nhân hóa đến tạo ra trang web ngân hàng giả mạo cực kỳ giống thật.

Những giới hạn của tường lửa và phần mềm chống virus truyền thống

Các phần mềm bảo mật truyền thống dựa vào chữ ký (signature) để phát hiện mối nguy. Tuy nhiên, với khả năng tạo nội dung mới liên tục của AI, những công cụ này thường chậm hơn một bước.

Dùng AI để chống lại AI – Phòng thủ chủ động trong kỷ nguyên số

AI giúp phát hiện gian lận giao dịch theo thời gian thực

Các giải pháp AI hiện đại có khả năng phân tích dữ liệu giao dịch trong thời gian thực, từ đó phát hiện hành vi bất thường như giao dịch vượt hạn mức, thay đổi hành vi tiêu dùng đột ngột, hoặc hoạt động tại vị trí địa lý bất thường.

Ví dụ, công cụ AI của Mastercard có thể ngăn chặn 300 triệu USD gian lận mỗi năm nhờ mô hình học máy được huấn luyện theo thời gian thực (Mastercard).

Nhận diện deepfake, phân tích thị giác máy tính

AI tích hợp thị giác máy tính và học sâu (deep learning) có thể:

• Phân tích chuyển động mắt không tự nhiên
  
• Phát hiện ánh sáng nền không đồng nhất
  
• So sánh các đặc điểm khuôn mặt bị biến dạng

Nhờ đó, hệ thống sẽ tự động chặn xác minh hình ảnh/video không hợp lệ.

Tự động hóa phản ứng với sự cố bằng robot

Các hệ thống an ninh mạng hiện đại tích hợp RPA (robotic process automation) có thể tự động cách ly hệ thống, thông báo sự cố, và kích hoạt quy trình điều tra, giảm thời gian phản ứng từ hàng giờ xuống chỉ còn vài phút.

Ứng dụng cụ thể: Bảo vệ xác minh danh tính eKYC bằng AI

AI phát hiện hành vi giả mạo trên video, hình ảnh

Với việc sử dụng eKYC – xác minh danh tính điện tử – ngày càng phổ biến, deepfake trở thành mối nguy lớn. Tuy nhiên, AI hoàn toàn có thể nhận diện sự giả mạo.

Công nghệ nhận diện mắt, ánh sáng, nền và chuyển động

Các công cụ như FaceTec hay iProov đã được triển khai tại nhiều ngân hàng để:

• Phân tích các chi tiết nhỏ như nháy mắt tự nhiên
  
• So sánh ánh sáng phản chiếu với cơ sở dữ liệu thực
  
• Phát hiện phông nền bị làm giả

Giải pháp dài hạn: Xây dựng văn hóa an ninh mạng

Đào tạo nhân viên từ cấp cao đến tuyến đầu

Theo chuyên gia RMIT, doanh nghiệp fintech cần:

• Đào tạo định kỳ về nhận diện tấn công mạng
  
• Tổ chức diễn tập giả lập các tình huống tấn công
  
• Giao trách nhiệm an toàn thông tin tới từng bộ phận

Một báo cáo của IBM cho thấy, 95% sự cố bảo mật đến từ lỗi con người, đặc biệt là phishing email (IBM Report).

Tích hợp bảo mật vào quy trình phát triển sản phẩm

Mô hình DevSecOps là xu hướng mới, trong đó bảo mật không phải là “hậu kỳ” mà được tích hợp ngay từ khi lập trình và kiểm thử, giúp sản phẩm an toàn từ gốc.

Xem thêm: Robot Unitree H1 Tấn công người

Kiến trúc Zero Trust – Phòng thủ không cần tin tưởng

Nguyên tắc “không bao giờ tin tưởng, luôn xác minh”

Zero Trust (ZTA) hoạt động theo nguyên lý:

• Mọi truy cập đều cần xác thực nhiều lớp
  
• Không phân biệt người dùng nội bộ hay bên ngoài

Xác thực người dùng, thiết bị và giám sát liên tục

Một hệ thống ZTA chuẩn sẽ:

• Giám sát hành vi truy cập để phát hiện bất thường
  
• Phân quyền vi mô (microsegmentation) – chỉ cấp quyền tối thiểu cần thiết
  
• Kết hợp AI để cảnh báo tự động

Google, Microsoft và nhiều tổ chức tài chính hàng đầu hiện đã áp dụng mô hình này để bảo vệ hệ thống khỏi các cuộc tấn công từ bên trong và bên ngoài.

Hợp tác, chia sẻ thông tin để xây dựng hệ sinh thái an toàn

Kết nối với chuyên gia, cơ quan quản lý

Fintech Việt Nam cần hợp tác với:

• Trung tâm Giám sát An toàn không gian mạng quốc gia (NCSC)
  
• Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam (VNISA)
  
• Các chuyên gia độc lập về an ninh mạng

Việc này giúp cập nhật mối đe dọa mới nhất, đảm bảo tuân thủ các quy định pháp lý hiện hành như Nghị định 53/2022/NĐ-CP.

Cùng ngành chia sẻ dữ liệu, cảnh báo mối đe dọa

Tạo mạng lưới cảnh báo sớm nội ngành giúp chia sẻ thông tin như:

• Mẫu tấn công AI mới
  
• IP độc hại
  
• Mô hình gian lận theo mùa vụ

Các tổ chức tại châu Âu và Mỹ đã thành lập Information Sharing and Analysis Centers (ISACs) cho từng ngành để làm điều này.

Kết luận: Đã đến lúc doanh nghiệp fintech hành động

AI không chỉ là rủi ro – còn là công cụ phòng vệ

Nếu biết cách khai thác đúng, AI không chỉ là mối đe dọa mà còn là “vệ sĩ ảo” cho doanh nghiệp, giúp phát hiện, ngăn chặn và phản ứng với tội phạm mạng hiệu quả hơn nhiều lần.

Tận dụng AI, xây dựng hệ thống bảo mật thông minh

Fintech Việt Nam đang có cơ hội lớn để phát triển, nhưng chỉ bền vững khi có nền tảng bảo mật mạnh mẽ. Đầu tư vào AI không chỉ giúp tối ưu vận hành mà còn giữ trọn niềm tin khách hàng trong một thế giới số đầy biến động.

📌 Để bảo vệ doanh nghiệp khỏi các cuộc tấn công mạng sử dụng AI, hãy bắt đầu từ việc ứng dụng chính AI làm lá chắn an ninh ngay hôm nay!

Xem thêm: Trung Quốc phát triển AI hiểu ngôn ngữ động vật