Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung mang đến nhiều khó khăn cho nền kinh tế Trung Quốc. Tuy nhiên, sự bùng nổ của AI, cùng chiến lược nội địa hóa mạnh mẽ, đang giúp Trung Quốc chuyển nguy thành cơ, vươn lên dẫn đầu công nghệ. Cùng CentriX tìm hiểu cách Bắc Kinh chèo lái giữa bão tố toàn cầu.

Tổng quan về cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung

Nguyên nhân bùng nổ chiến tranh thương mại

Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung chính thức bùng nổ vào năm 2018, dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump. Mục tiêu của Washington là giảm thâm hụt thương mại khổng lồ với Trung Quốc và ngăn chặn tham vọng thống lĩnh công nghệ cao của Bắc Kinh. Trong cuộc chiến này, Mỹ đã áp dụng hàng loạt mức thuế lên hơn 550 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc, kéo theo những đòn đáp trả từ phía Bắc Kinh.

Các lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bao gồm điện tử, dệt may và công nghệ cao. Tuy nhiên, đằng sau những con số là một cuộc đối đầu sâu sắc về vị thế công nghệ và tương lai kinh tế toàn cầu.

Các biện pháp thuế quan và ảnh hưởng ban đầu

Ngay sau khi các đòn thuế quan được thực thi, Trung Quốc đã chứng kiến sự suy giảm nghiêm trọng trong xuất khẩu. Theo số liệu từ Ngân hàng Thế giới, xuất khẩu Trung Quốc sang Mỹ giảm khoảng 12,5% chỉ trong năm đầu tiên. Các ngành sản xuất phụ thuộc vào xuất khẩu, như điện tử và máy móc, chịu tác động lớn.

Không những thế, tăng trưởng sản xuất công nghiệp cũng giảm xuống mức thấp nhất trong 17 năm qua. Nhiều nhà đầu tư nước ngoài bắt đầu rút vốn, gây ra sự bất ổn trên thị trường tài chính. Niềm tin tiêu dùng và đầu tư nội địa suy giảm đáng kể, tạo áp lực lên mục tiêu tăng trưởng GDP của Trung Quốc.

Những rào cản lớn Trung Quốc đang đối mặt

Hạn chế trong tiếp cận chip tiên tiến

Một trong những rào cản chiến lược mà Trung Quốc đang phải đối mặt là lệnh hạn chế tiếp cận chip tiên tiến từ Mỹ. Các lệnh cấm không chỉ nhắm vào những con chip hiệu suất cao như H100, A100 của Nvidia mà còn cấm cả các dòng chip được điều chỉnh như H20.

Điều này khiến các công ty công nghệ Trung Quốc gặp khó khăn trong việc huấn luyện các mô hình AI lớn, vốn đòi hỏi sức mạnh tính toán khổng lồ. Sự thiếu hụt chip cũng buộc các tập đoàn như Alibaba, Tencent và Huawei phải tìm kiếm các giải pháp thay thế, bao gồm việc tự sản xuất chip nội địa hoặc tích trữ chip từ trước.

Áp lực từ các đòn thuế quan Mỹ

Ngoài lĩnh vực công nghệ, Trung Quốc còn chịu sức ép từ các chính sách hạn chế đầu tư và kiểm soát xuất khẩu của Mỹ. Điều này làm cho các startup Trung Quốc khó tiếp cận nguồn vốn quốc tế, đồng thời hạn chế khả năng mua lại công nghệ tiên tiến từ phương Tây.

Không ít công ty công nghệ non trẻ buộc phải chuyển sang thị trường nội địa hoặc tìm kiếm sự hậu thuẫn mạnh mẽ hơn từ chính phủ trung ương và địa phương để tồn tại.

Tác động đến tăng trưởng kinh tế nội địa

Tốc độ tăng trưởng GDP của Trung Quốc trong năm 2024 chỉ đạt 5,2%, thấp hơn nhiều so với mức trung bình 8-9% của giai đoạn trước. Các yếu tố như suy giảm tiêu dùng, bất ổn thị trường lao động, cũng như những rào cản thương mại kéo dài, đều góp phần tạo nên bức tranh ảm đạm này.

Tuy nhiên, điều đáng chú ý là Bắc Kinh không để tình hình này kéo dài quá lâu. Thay vì co cụm, Trung Quốc đã tìm cách xoay trục chiến lược sang thúc đẩy đổi mới công nghệ và mở rộng thị trường nội địa.

Xem thêm: CEO Baidu nêu ra Hạn chế của DeepSeek-R1

Sự trỗi dậy của AI Trung Quốc trong bối cảnh thách thức

DeepSeek và sự bùng nổ trong ứng dụng thực tế

Trong bối cảnh nhiều lĩnh vực kinh tế bị kìm hãm bởi chiến tranh thương mại, AI nội địa lại nổi lên như một lĩnh vực tăng trưởng đầy hứa hẹn. Một trong những nhân tố chủ chốt của làn sóng này chính là DeepSeek — startup AI đến từ Hàng Châu.

Chỉ trong vòng một năm, DeepSeek đã triển khai công nghệ AI vào các bệnh viện, chính quyền địa phương, thậm chí cả trong lĩnh vực giáo dục và dịch vụ công. Ứng dụng AI của DeepSeek giúp rút ngắn quy trình chẩn đoán bệnh tới 50%, đồng thời tối ưu hóa xử lý hành chính tại các địa phương, giảm 30% thời gian chờ đợi.

Sự bùng nổ của DeepSeek không chỉ chứng minh tiềm năng AI nội địa mà còn cho thấy Trung Quốc hoàn toàn có thể cạnh tranh với các mô hình AI đến từ Silicon Valley.

Chính sách hỗ trợ từ chính phủ Trung Quốc

Không thể không nhắc tới vai trò quan trọng của chính sách chính phủ trong sự trỗi dậy này. Tháng 2/2025, Chủ tịch Tập Cận Bình đã có cuộc gặp gỡ hiếm hoi với các lãnh đạo công nghệ lớn như Jack Ma, Lương Văn Phong (DeepSeek) để khẳng định sự ủng hộ mạnh mẽ từ cấp cao nhất.

Đặc biệt, việc thành lập quỹ đầu tư AI trị giá 60 tỷ nhân dân tệ (~8,2 tỷ USD) đã tạo cú hích lớn cho các công ty AI nội địa, từ startup tới các tập đoàn công nghệ lớn, trong việc nghiên cứu và phát triển mô hình mới.

Chính sách khuyến khích mã nguồn mở, kết hợp với cam kết duy trì đầu tư R&D bất chấp khó khăn kinh tế, cho thấy Trung Quốc đã xác định AI là mũi nhọn chiến lược trong cuộc đua công nghệ toàn cầu.

Những cơ hội mở ra từ cuộc chiến thương mại

Cắt giảm tình trạng dư thừa mô hình AI

Theo phân tích của Bloomberg, các hạn chế chip sẽ khiến các công ty Trung Quốc tập trung hơn vào hiệu quả mô hình, thay vì chạy đua số lượng. Điều này có thể dẫn tới:

• Các mô hình AI nhẹ hơn, tối ưu hơn.
  
• Hiệu suất sử dụng tài nguyên tốt hơn.

Tận dụng lợi thế thị trường nội địa rộng lớn

Với hơn 1,4 tỷ dân, thị trường Trung Quốc đủ lớn để:

• Nuôi dưỡng các sản phẩm AI nội địa.
  
• Tạo doanh thu bền vững mà không quá phụ thuộc vào thị trường quốc tế.

Thách thức nào vẫn còn ở phía trước?

Các động thái siết chặt chip AI từ Mỹ

Mỹ liên tục cập nhật các hạn chế mới, nhắm tới các sản phẩm phần cứng tối ưu cho AI như GPU và FPGA. Nếu không thể tự chủ công nghệ lõi, tham vọng AI Trung Quốc có thể chậm lại.

Khả năng đổi mới công nghệ trong nước

Trong khi số lượng công bố khoa học AI của Trung Quốc đã vượt Mỹ, theo báo cáo Stanford AI Index 2024, thì:

• Chất lượng nghiên cứu vẫn còn khoảng cách đáng kể.
  
• Thiếu hụt chuyên gia AI cấp cao vẫn là vấn đề nan giải.

Trung Quốc sẽ vươn lên như thế nào trong cuộc đua AI toàn cầu?

Những bước đi chiến lược trong trung và dài hạn

Trong trung hạn, Trung Quốc tiếp tục đẩy mạnh nội địa hóa chip, tăng chi tiêu R&D lên mức 2,8% GDP vào năm 2030. Các dự án quốc gia về AI, siêu máy tính và robot thông minh được ưu tiên vốn lớn và thu hút nhân tài quốc tế.

Kịch bản tương lai: Cạnh tranh Mỹ – Trung trong lĩnh vực AI

Dự báo trong 5-7 năm tới, Mỹ sẽ giữ lợi thế về công nghệ AI tiên tiến, nhưng Trung Quốc sẽ chiếm ưu thế trong triển khai ứng dụng AI đại trà. Thế giới sẽ chứng kiến một cuộc cạnh tranh song song: Mỹ dẫn đầu đổi mới, Trung Quốc dẫn đầu phổ cập hóa.

Kết luận: Trung Quốc – Thách thức, cơ hội và bài học cho thế giới

Những bài học rút ra từ tình hình hiện tại

Tình hình của Trung Quốc trong chiến tranh thương mại là bài học quý giá về sự kiên trì và chiến lược dài hơi trong công nghệ. Nội địa hóa, đầu tư vào nghiên cứu, và sự đồng lòng từ người dân là chìa khóa để biến nguy thành cơ.

Tầm quan trọng của nội lực và sự kiên trì trong công nghệ

Không chỉ ứng phó ngắn hạn, Trung Quốc đang đặt nền móng cho một tương lai công nghệ tự chủ hơn, bền vững hơn, bất chấp mọi rào cản từ bên ngoài.

Xem thêm: DeepSeek bí mật chuyển dữ liệu người dùng Hàn Quốc