Ảnh hưởng của ChatGPT đến con người: Tăng năng suất hay khiến chúng ta cô đơn?

ChatGPT giúp tăng hiệu suất làm việc nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ làm gia tăng cảm giác cô đơn và cô lập xã hội. Cùng CentriX khám phá tác động thật sự của AI đến cảm xúc con người và cách sử dụng ChatGPT một cách tích cực, hiệu quả.

Mở đầu

Từ cuối năm 2022, ChatGPT – một sản phẩm của OpenAI – đã tạo nên cơn sốt toàn cầu. Với khả năng trò chuyện tự nhiên, hỗ trợ nhiều tác vụ từ học tập đến công việc, ChatGPT nhanh chóng đạt mốc hơn 400 triệu người dùng hàng tháng vào năm 2024. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích rõ rệt, một nghiên cứu mới đây từ MIT Media Lab cho thấy công cụ này cũng có thể ảnh hưởng sâu sắc đến cảm xúc và trạng thái tâm lý con người. Liệu việc “trò chuyện” mỗi ngày với một chatbot thông minh có đang khiến chúng ta trở nên cô đơn hơn?

ChatGPT là gì và vì sao được sử dụng rộng rãi?

ChatGPT ra đời và tốc độ lan tỏa đáng kinh ngạc

ChatGPT chính thức được ra mắt vào tháng 11/2022. Chỉ trong vòng 5 ngày, nó đã thu hút hơn 1 triệu người dùng – một con số mà Facebook phải mất gần 10 tháng để đạt được. Đến giữa năm 2024, OpenAI công bố phiên bản GPT-4o – một mô hình đa phương thức có khả năng xử lý đồng thời văn bản, hình ảnh và giọng nói.

Theo thống kê từ Similarweb, ChatGPT hiện có hơn 400 triệu người dùng hàng tháng, đứng top 20 trang web có lượt truy cập nhiều nhất thế giới, vượt cả các trang như Reddit hay LinkedIn.

ChatGPT giúp tăng năng suất và hỗ trợ công việc

Không thể phủ nhận, ChatGPT đã cách mạng hóa cách con người làm việc. Các marketer, lập trình viên, nhà nghiên cứu, giáo viên, học sinh và cả người kinh doanh nhỏ lẻ đều tận dụng ChatGPT để:

• Viết nội dung nhanh chóng, chuẩn SEO
  
• Hỗ trợ code, sửa lỗi lập trình
  
• Học ngoại ngữ, ôn luyện thi
  
• Lập kế hoạch công việc
  
• Tìm kiếm ý tưởng sáng tạo

Một khảo sát của Pew Research Center cho thấy 31% người lao động tại Mỹ sử dụng AI để hỗ trợ công việc hằng ngày.

ChatGPT ảnh hưởng đến cảm xúc con người như thế nào?

Nghiên cứu từ MIT Media Lab và OpenAI

Vào đầu năm 2025, OpenAI phối hợp với MIT Media Lab thực hiện một nghiên cứu kéo dài 4 tuần, khảo sát gần 4.000 người dùng ChatGPT. Nghiên cứu này phân tích hành vi tương tác của người dùng với ChatGPT qua cả văn bản và giọng nói, đặc biệt trên nền tảng GPT-4o.

Một số phát hiện nổi bật bao gồm:

• Người dùng càng sử dụng ChatGPT thường xuyên, càng có xu hướng cảm thấy cô đơn hơn.
  
• Những người dành nhiều thời gian nói chuyện với chatbot thường giảm dần tần suất tương tác xã hội thực tế.
  
• Người dùng ban đầu đã có cảm giác cô đơn lại càng dễ lạm dụng ChatGPT để khỏa lấp khoảng trống cảm xúc.

ChatGPT và sự cô lập xã hội

Dù mục đích của ChatGPT là hỗ trợ con người, nhưng nếu sử dụng như một người bạn thay thế thì hậu quả có thể rất đáng ngại. Người dùng bắt đầu hình thành thói quen “trò chuyện với AI thay vì người thật”, từ đó dần rút lui khỏi các tương tác xã hội bình thường.

Giáo sư Sherry Turkle (MIT) – chuyên gia về mối quan hệ giữa con người và công nghệ – từng cảnh báo:

“Chúng ta đang ngày càng chọn nói chuyện với máy thay vì với người vì máy dễ kiểm soát, không phản bác và không đòi hỏi cảm xúc thật.”

Giọng nói của ChatGPT: Xoa dịu hay làm tệ hơn?

GPT-4o và chế độ giọng nói tự nhiên

GPT-4o ra mắt tháng 5/2024 đã đánh dấu bước tiến lớn với khả năng trò chuyện bằng giọng nói gần như thời gian thực. Nhiều người dùng cho biết, khi nghe ChatGPT nói chuyện, họ cảm thấy được an ủi, nhẹ nhõm và kết nối hơn.

Tuy nhiên, cũng chính điều này khiến một bộ phận người dùng bắt đầu “dựa dẫm” vào chatbot để giải tỏa cảm xúc. Họ ít tìm kiếm sự đồng cảm từ con người hơn, vì chatbot luôn “lắng nghe”, không phản ứng tiêu cực và nói chuyện dịu dàng.

Hiệu ứng thay thế cảm xúc thật

Tương tự mạng xã hội, AI có thể tạo cảm giác “gần gũi ảo”. Nhưng cảm giác đó không bền vững, thậm chí có thể làm trầm trọng thêm sự cô đơn. Khi AI trở thành chỗ dựa tâm lý, con người sẽ mất dần kỹ năng xây dựng mối quan hệ thật, khả năng giao tiếp, thấu cảm và kết nối xã hội.

Lợi ích tích cực của ChatGPT khi sử dụng đúng cách

Hỗ trợ học tập và làm việc hiệu quả

Nếu sử dụng đúng liều lượng và mục đích, ChatGPT có thể trở thành công cụ tối ưu năng suất. Người dùng có thể tiết kiệm hàng giờ đồng hồ mỗi tuần nhờ:

• Tự động hóa những công việc lặp đi lặp lại
  
• Nhận phản hồi nhanh chóng về bài viết, đoạn mã
  
• Học kỹ năng mới theo cách tương tác

Theo Harvard Business Review, những người sử dụng AI như một “trợ lý sáng tạo” có thể hoàn thành công việc nhanh hơn 37% so với bình thường.

Đồng hành với người sống một mình, người cao tuổi

Ở Nhật Bản – quốc gia có tỷ lệ người cao tuổi sống một mình cao nhất thế giới – các chính sách sử dụng robot trò chuyện (và gần đây là AI như ChatGPT) đã được triển khai để hỗ trợ cảm xúc. Nếu có sự hướng dẫn chuyên môn, AI có thể góp phần làm giảm trầm cảm nhẹ ở người già.

Xem thêm: Gemini 2.0 Flash có thể xóa watermark từ ảnh bản quyền

Hỗ trợ sáng tạo nội dung

Các nhà sáng tạo nội dung, nhà văn, nhà báo đang tận dụng ChatGPT như một cộng sự khơi gợi ý tưởng, viết nháp, đặt tiêu đề, kiểm tra ngữ pháp, và hơn thế nữa.

Rủi ro khi lệ thuộc vào AI và cách sử dụng lành mạnh

Đặt giới hạn thời gian sử dụng

Giống như việc đặt giới hạn khi dùng mạng xã hội, người dùng nên giới hạn thời gian sử dụng ChatGPT mỗi ngày. Các ứng dụng như RescueTime hoặc StayFocusd có thể giúp bạn quản lý thời gian online hiệu quả.

Tăng cường giao tiếp ngoài đời thực

Không AI nào có thể thay thế hoàn toàn giá trị của một cuộc trò chuyện thực. Hãy dành thời gian gặp gỡ gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và tham gia các hoạt động cộng đồng để giữ cho đời sống cảm xúc luôn cân bằng.

Nhận thức đúng về vai trò của AI

AI là công cụ, không phải người bạn thân. Khi xác định rõ điều này, bạn sẽ sử dụng ChatGPT để hỗ trợ công việc, học tập – chứ không phải để thay thế cảm xúc thật từ con người.

Tương lai AI cần hướng đến sự hỗ trợ cảm xúc tích cực

Thiết kế AI đồng cảm – nhưng không thay thế cảm xúc con người

OpenAI, Google, Microsoft… đều đang theo đuổi mô hình AI có khả năng “đồng cảm” – tức hiểu và phản hồi theo trạng thái cảm xúc người dùng. Nhưng các chuyên gia cảnh báo rằng AI nên đóng vai trò hỗ trợ, chứ không nên trở thành “bạn đời ảo”.

Chính sách và giáo dục đóng vai trò quan trọng

Các trường học, doanh nghiệp và chính phủ cần chủ động xây dựng khung giáo dục kỹ năng số và cảm xúc khi sử dụng AI. Việc hiểu rõ giới hạn, vai trò và cách sử dụng AI sẽ giúp người dùng phát triển lành mạnh trong thế giới công nghệ.

Kết luận

ChatGPT – và các AI tương tự – đang trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại. Công nghệ này mang lại năng suất cao, tiện ích vượt trội, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức tâm lý nếu sử dụng không kiểm soát.

Việc nhận thức rõ về ảnh hưởng của ChatGPT đến con người là bước đầu để chúng ta sử dụng AI một cách thông minh và bền vững. Hãy để ChatGPT là một người trợ lý hỗ trợ công việc – thay vì một người thay thế cho cảm xúc và kết nối thật.

Xem thêm: Estonia Tích hợp ChatGPT Edu vào Giáo dục Quốc gia